Kan Şekerini Hızlı Yükselten Gıdalara Dikkat!

• Can Hastanesi

• 28 Aralık 2023 11:37

Halk arasında 'kan şekeri' olarak bilinen glikoz, şekerli veya unlu gıdalar, pirinç ve patates başta olmak üzere birçok besinde bulunan enerji metabolizması için çok gerekli bir maddedir. Besinler ile alınan glikoz bağırsaklardan emilir ve kan ile tüm doku ve organlara taşınıp enerji üretimi için kullanılır. Eğer ortamda gerekenden fazla miktarda glukoz var ise ihtiyaç halinde kullanılmak üzere daha kompleks karbonhidratlara dönüştürülerek karaciğerde ve kaslarımızda depolanır. Bu depolamayı sağlayan hormonumuz 'insülin' dir ve  pankreasımızdan salınır. 

Kan glukozunun normal seviyede olması durumuna "normoglisemi", normalden düşük olmasına "hipoglisemi" ve normalden yüksek olmasına "hiperglisemi" denir. Kan şekerimizin uzun süre yüksek seyretmesiyle beraber hücreler bir süre sonra bu duruma direnç gösterir ve hücre dışında kalmaya devam eder. Bu duruma 'insülin direnci' diyoruz. İnsülin direnci eğer yaşam tarzı değişiklikleri dediğimiz düzenli fiziksel aktivite ve sağlıklı-dengeli beslenme programıyla veya farmakolojik tedavi dediğimiz oral antidiyabetik ilaçlar ile regüle edilemez ise diyabet düşünülür. Diyabet, dünya çapında yetişkinler ve çocuklar arasında görülme sıklığı yüksek olan kronik bir hastalıktır.  Kontrolsüz diyabetin kalp hastalığı, böbrek hastalığı, körlük ve diğer komplikasyonlar dahil birçok ciddi sonucu bulunmaktadır.

Kan şekerimizin hızlı ve fazla yükselmesini önlemek için tükettiğimiz besinlere dikkat etmeliyiz. Karbonhidrat tüketimimizi reçel, bal, pekmez, çay şekeri gibi basit olanlardan değil tam buğday ekmeği, kurubaklagil, bulgur, yulaf gibi yüksek lifli kompleks karbonhidrat kaynaklarından sağlamalı, glisemik indeksi düşük yani kan şekerimizi hızlı yükseltmeyen besinlerden karşılamalıyız. 

Peki bu konuda hangi gıdaların tüketimi önem arz ediyor?

Şekerle tatlandırılmış içecekler 

Gazlı ve şekerli içecekler kan şekerini hızlı yükseltmekte. Ayrıca şeker yerine içeriklerinde yer alan fruktoz şurubu, insülin direnci, obezite ve non-alkolik karaciğer yağlanması ile yakından ilişkilidir.

Trans yağlar 

Trans yağlar, stabilitelerini artırmak için kimyasal olarak değiştirilmiş doymamış yağlardır. Enflamasyon, insülin direnci, abdominal yağlanma ve kardiyovasküler hastalıklar ile bağlantılılar. 

Beyaz ekmek, pirinç ve makarna 

Beyaz ekmek, makarna ve pirinç karbonhidrat bakımından yüksek ancak lif bakımından  fakir besinlerdir. Bundan kaynaklı olarak tüketildiklerinde kan şekerini hızlıca yükseltirler. Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdar ekmeği, pirinç pilavı yerine bulgur pilavı ve kepekli makarna seçmek bu anlamda daha yararlı olacaktır.

Meyve aromalı yoğurt, kefir vb.

Meyve aromalı yoğurtlar genellikle yağ bakımından düşüktür ancak şeker bakımından yüksektir, bu da daha yüksek kan şekeri ve insülin seviyelerine yol açabilir. Sade, tam yağlı yoğurt, diyabet kontrolü ve genel sağlık için daha iyi bir seçimdir. Kefir veya süt içiminde zorlanan bireyler için  meyve ile blenderize edilmesi önerilebilir.

Kahvaltılık gevrekler 

Yüksek proteinli, düşük karbonhidratlı kahvaltı, diyabet ve iştah kontrolü için en iyi seçenektir. Bunun tam tersi olarak pek çok kahvaltılık gevrek karbonhidrat bakımından yüksek ancak protein açısından fakirdir. Bundan dolayı kahvaltılık gevrek seçerken etiket okumak büyük önem taşımaktadır.

Aromalı kahve içecekleri 

Glikozun sıvı tüketimi kan şekerimizi, katı formundan daha çabuk yükseltmektedir. Aromalı kahve içecekleri bu bakımdan kan şekeri seviyelerini hızlıca yükselttiğinden tercih edilmesi önerilmez.

Ek şeker 

Bal, pekmez, reçel, akçaağaç şurubu, sofra şekeri kadar işlenmiş değildir fakat ek şeker grubundan sayılır. Ek şekerler kan şekeri, kan insülini ve enflamatuar ajanları olumsuz etkiler. Bu demek oluyor ki bal, pekmez vb. besinler de sofra şekeri ile aynı olumsuz etkilere sahip olduklarından sınırlı miktarlarda kullanılmalıdır.

Kurutulmuş meyve 

Kurutulmuş meyvelerin su oranı oldukça düşük olduğundan konsantredirler ve taze meyvelerden dört kat daha fazla karbonhidrat içerirler. Ayrıca kuru meyvelerin boyutları taze meyvelerden çok daha küçük oluğundan tüketim süreleri de oldukça kısadır. Örneğin bir elmayı tüketirken geçen süre zarfı 1 kuru inciri tüketirkenden uzun olduğu için elma kan şekerini daha yavaş yükseltmektedir.

Paketlenmiş atıştırmalık yiyecekler 

Paketlenmiş atıştırmalıklar, genellikle kan şekeri seviyenizi hızla yükseltebilen rafine undan yapılan yüksek oranda işlenmiş gıdalardır. Ayrıca birçoğu maliyeti daha uygun olduğundan beyaz şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu içermektedir. Bundan dolayı paketli gıdalardan mümkün oldukça uzak durmak kan şekeri kontrolümüzde bize yardımcı olacaktır.

Meyve suyu

Meyve suyu genellikle sağlıklı bir içecek olarak kabul edilse de, kan şekeri üzerindeki etkileri gazlı içecekler ve diğer şekerli içeceklere benzer.

Meyve suları en az gazlı içecekler kadar şeker içerir. Yüksek fruktoz içeriği, insülin direncini arttırabilir, kilo alımını teşvik edebilir ve kalp hastalığı riskini artırabilir.