Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonları : Can Hastanesi

İdrar yolu yani üriner sistem derken kastedilen; her iki böbrek tarafından kandan süzülen artık sıvının idrar şeklinde atılmasını sağlayan yoldur. Böbreklerden inerek idrar kesesine bağlanan iki dar tüp şeklindeki yapılara üreter denir. İdrar kesesi tarafından da bu idrar üretra denilen daha kısa tüp yapıya iletilir ve bu şekilde idrar çıkışı sağlanmış olur. Sonuç olarak böbrekler, üreterler, mesane ve üretra üriner sistemi oluşturur. Bunlardan birinde enfeksiyon olmasına idrar yolu enfeksiyonu denir.

PEKİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu (İYE) % 3-5 oranında görülür. Yenidoğan dönemi ve ilk 1 yaş döneminde erkeklerde altta yatan üriner sistem anomalisi daha sık olduğundan erkeklerde daha sık görülürken bunun dışında genel olarak anatomik yapısından dolayı kız çocuklarda daha sık görülür. Çünkü kızlarda, erkeklere göre üretra daha kısadır ve anal bölge ile vajinal bölge-üretra birbirine çok yakındır. Bu da çeşitli sebeplerden enfeksiyona daha fazla yatkınlık yaratır. Erkeklerde de sünnetsiz olanlarda sünnetli olanlara göre daha fazla görülmektedir. Üriner sistemde anatomik olarak ve başka sebeplerle herhangi bir tıkanıklığı olanlarda da enfeksiyon olasılığı daha fazladır.

İDRAR YOLU ENFEKSİONUNA NE SEBEP OLUR?

İdrar normalde sterildir ve sıvı, tuz ve atık ürünleri içerir. Bakteri, virüs yada mantar normalde içermez. Eğer herhangi bir sebeple mikroorganizmalar üretradan içeri girmeyi başarırsa (bu sıklıkla gayta ve makattan bulaşan bakterilerdir), idrar kesesine ve ordan da böbreklere ilerleyip yayılabilir. Ama her zaman böbrekler tutulmaz. Bazen enfeksiyon sadece idrar kesesinde olur, buna ‘ sistit’ denir. Ama böbreklere ilerleyen durum daha ciddidir ve buna ‘pyelonefrit’ denir. Akut pyelonefritte genellikle ateş, kandaki enfeksiyon değerlerinde yükseklik, ciddi böğür ağrısı,şiddetli kusma ve sıvı kaybı, genel durum bozukluğu gibi ağır bulgular olabilir. Bu hastaları hastaneye yatırarak damardan antibiyotik tedavisi tedavi etmek gerekebilir.

En sık (% 70-90) Escherichia coli (E. coli) diye isimlendirilen ve normalde vücudumuzda kalın barsağımızda yaşayan bir bakteri idrar yolu enfeksiyonlarına sebep olur.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNDA SEMPTOMLAR NELERDİR?

Her çocukta farklı bulgular görülebilir ama aşağıda sıralananlar en sık bulgulardır:

Bebeklerde (< 1 yaş):

Ateş
Karın ağrısı
Karında şişlik
İdrarda koku
Büyümede yavaşlama
Kilo kaybı yada kilo alımında gerilik
Huzursuzluk
Kusma
Beslenme güçlüğü, iştahsızlık
İshal

Daha büyük çocuklarda:

Sık sık idrara gitme
Acil idrara gitme ihtiyacı
İdrar kaçırma (gündüz veya gece)
İdrar yaparken yanma
Mesane bölgesinde ağrı
İdrarda kan görülmesi
İdrarda kötü koku
Bulantı – kusma
Ateş
Titreme
Böğür ağrısı
Halsizlik
Acil idrara gitme ihtiyacı olmasına rağmen çok az miktar idrar yapma

Bu bulgular başka hastalıklarda da görülebileceği için ayırıcı tanı için mutlaka çocuk doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNDA TANI NASIL KONUR?

Çocuk doktorunuz vereceğiniz ayrıntılı öykü sonrasında fizik muayene, tam idrar testi ve idrar kültürü ile tanıyı kesinleştirecektir. Kan testleri her çocukta rutin olarak istenmez ancak gereğinde mutlaka yapılmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren her çocukta daha önce yapılmadıysa mutlaka böbrek ultrasonu istenir. Çünkü altta yatan risk faktörü olabilecek anatomik bir problem bu şekilde anlaşılabilir. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olan çocuklarda ileri araştırma gerekebilir. O zaman voidingsistoüreterografi (VCUG) denen üretraya sonda takılarak işeme esnasında böbreklere ve üreterlere kaçış olup olmadığına bakılır. Bazen de sintigrafik (DMSA, DTPA) görüntülemeler istenebilir. Hangi görüntüleme yöntemlerinin yapılacağına ve ileri araştırma gereksinimine doktorunuz karar verecektir.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNDA TEDAVİ NEDİR?

Bu çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir ve buna doktorunuz karar verecektir. Bu faktörler şunlardır:

Çocuğunuzun yaşı, genel sağlık durumu ve altta yatan hastalıkları
Hastalığın şiddeti ve seyri
Çocuğunuzun tedaviyi tolere etmesi
Sizin fikriniz veya önerileriniz

Tedavide;

Antibiyotikler
Sıvı alımının artırılması
Ateş düşürücüler kullanılabilir.
Ağır seyreden vakalarda hastaneye yatış gerekir: genel durum bozukluğu varsa, ciddi kusma, beslenememe söz konusuysa ,kandaki enfeksiyon değerlerinde yükselme varsa, yaşı küçük ise yatışı değerlendirmek gerekir. Buna doktorunuz çocuğunuzun durumuna göre karar verecektir.

Tedaviden bir süre sonra doktorunuz çocuğunuzu kontrole çağıracaktır ve tekrar değerlendirme yapacaktır. Tedavi sonrasında da idrar testleri tekrarlanır ve enfeksiyonun geçip geçmediği kontrol edilir. Kan testleri alındıysa tekrar edilip edilmeyeceğine doktorunuz çocuğunuzun durumuna göre karar verecektir.

ENFEKSİYONUN TEKRARLAMAMASI İÇİN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?

Çocuğunuzun altta yatan anatomik bir bozukluğu saptandıysa bunun tedavi edilmesi tekrarlamasına engel olabilir. Kız çocuklarında alt bölge temizliği çok önemlidir. Alt bölge temizliği esnasında ‘önden arkaya’ doğru silinmeli ve makad bölgesine değen mendil, pamuk vs tekrar ön tarafına – vajinal bölge, üretra bölgesine- değdirilmemelidir. Kaka yaptığında mutlaka bez hemen değiştirilmelidir. Sıkı ve dar, pamuklu olmayan sentetik çamaşırlar tercih edilmemelidir. Çocuğunuzda kıl kurdu enfeksiyonu varsa bu mutlaka tedavi edilmelidir. Tuvalet eğitimi eğer katı bir şekilde uygulanmaya çalışılıyorsa bu dönemde de idrar yolu enfeksiyonuna yatkınlık artar. Bu konuda dikkatli olmak gerekir. Tuvalet eğitimine bir çocuk ne zaman hazırsa o zaman başlamak gerekir. Her zaman çocuğun psikolojik durumu ve bu konuda yaşadığı stresi göz önüne almak gerekir. Çocuklar özellikle oyun oynarken, tv vs izlerken uzun saatler bir işle meşgul olduklarında idrar yapmayı erteleyebilirler. İdrar tutma kız çocuklarda erkek çocuklara göre daha fazla görülür. Yine kabızlık yaşayan çocuklarda da idrarı da tutma eğilimi oldukça fazladır. İdrar yolu enfeksiyonunun tekrarlamaması için düzenli olarak tuvalete gitmek ve idrarın boşaltılması çok önemlidir. Bu nedenle belli aralıklarla örneğin 2-3 saatte bir çocuğunuzun tuvalete gidip idrarını yaptığından emin olabilirsiniz. Su içimini de artırmanız gereklidir. Ama burda kastettiğimiz meyve suyu, hazır içecekler vs değildir. Eğer çocuğunuzda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu söz konusuysa bunun böbreklerde kalıcı hasara yol açmaması için mutlaka yakın takibi gerekir. Sünnetsiz erkek çocuklarda sünnetlilere göre daha fazla görüldüğünden, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olan erkek çocuklarda doktorunuz tarafından yapılan değerlendirme sonucu eğer uygunsa size sünnet yaptırmanız önerilebilir.

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri)

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonları

Sağlık Rehberi

Tıbbi Birimler

Can Sağlık Grubu