"Spor yaralanması" terimi, en yaygın olarak spor veya egzersiz sırasında meydana gelen yaralanma türlerini ifade eder, ancak bunlar sporcularla sınırlı değildir. Spor yapmasalar bile fabrika işçileri tenisçi dirseği, boyacılar omuz yaralanmaları ve bahçıvanlar tendinit hastalığına yakalanabilirler. Ancak nihayetinde “spor yaralanmaları” aktif bireylerde meydana gelebilen durumları ifade eder. Bu sağlık konusu, kas-iskelet sistemini etkileyen en yaygın spor yaralanmaları türlerine odaklanmaktadır. Kas-iskelet sistemi, vücuda stabilite sağlayan ve hareket etmeyi sağlayan kaslar, tendonlar, bağlar, kemikler ve diğer dokulardan oluşan bir ağdır.

Unutulmamalıdır ki; spor veya egzersiz yaparken bazen olumsuz olaylar meydana gelse de çoğu fiziksel aktivite neredeyse herkes için güvenlidir ve sağlık yararları risklerinden çok daha fazladır.

Spor Yaralanmaları Kimlerde Görülür?

Yaralanma türü, katıldığınız aktivite türüne, yaşınıza ve cinsiyetinize bağlıdır. Herkes herhangi bir spor yaralanmasına maruz kalabilir, ancak çeşitli faktörler yaralanma riskini artırabilir. Spor yaralanmaları için risk faktörleri şunları içerir:

Doğru egzersiz tekniklerini kullanmamak.
Çok sık ya da çok uzun süre yorucu şekilde çalışmak.
Fiziksel aktivitenin yoğunluğunu çok hızlı bir şekilde değiştirmek.
Sert yüzeylerde koşmak veya zıplamak.
Yeterli desteği olmayan ayakkabılar giymek.
Uygun ekipmanı giymemek.
Önceden bir sakatlık geçirmiş olmak.
Zayıf esneklik.
Tendinit ve tendon yırtılmasına bağlı bir antibiyotik sınıfı olan florokinolonlar gibi belirli ilaçları kullanmak.

Spor Yaralanma Türleri

Spor yaralanmaları akut ve kronik yaralanmalar olmak üzere iki geniş kategoriye ayrılır. Akut yaralanmalar, bir kişinin düşmesi, bir darbe alması veya bir eklemin bükülmesi gibi aniden meydana gelirken, kronik yaralanmalar genellikle vücudun bir bölgesinin aşırı kullanımından kaynaklanır ve zamanla kademeli olarak gelişir. Akut yaralanmalara örnek olarak burkulmalar ve çıkıklar; bazı yaygın kronik yaralanmalar ise koşucu bacağı (shin splint) ve stres kırıklarıdır.

Bazı durumlarda, aşırı kullanım yaralanmalarından kaynaklanan aşınma ve yıpranma, akut yaralanmalara da zemin hazırlayabilir.

Yaygın spor yaralanmaları arasında; omuz, dirsek, diz, bacak, bilek yaralanmaları sayılabilir. Sporcularda sık görülen kas-iskelet sistemi yaralanmaları arasında kırıklar, çıkıklar, burkulmalar, incinmeler, tendinit veya bursit yer alır.

Spor Yaralanmalarının Belirtileri

Bir spor yaralanmasının belirtileri, sahip olduğunuz yaralanmanın türüne bağlıdır. Akut bir yaralanmanın belirtileri şunları içerir:

Ani, şiddetli ağrı.
Aşırı şişme veya morarma.
Bacak, diz, ayak bileği veya ayak üzerine ağırlık verememek.
Bir eklemi normal şekilde hareket ettirememek.
Yaralı bir uzvun aşırı zayıflığı.
Görünür şekilde yerinde olmayan bir kemik veya eklem.

Aşırı kullanıma bağlı kronik yaralanma belirtileri şunları içerir:

Oynarken veya egzersiz yaparken ağrı.
Dinlenirken şişlik ve donuk bir ağrı.

Spor Yaralanmalarının Nedeni

Spor yaralanmalarının birçok nedeni vardır. Düşme gibi kazalar, yeterince ısınmamak veya esnememek gibi egzersizle ilgili kötü alışkanlıklar, güvenlik ekipmanı eksikliği veya hasarlı veya yanlış aşınmış ekipmanlar kullanmak, iyi oturmayan veya yeterli desteği sağlamayan ayakkabılar giymek, bir egzersiz programına ani başlama veya vücudunuzun alışık olmadığı fiziksel aktivitede önemli bir artışa geçme gibi.

Akut bir spor yaralanmasının nedeni, vücut kısmının dayanabileceğinden daha büyük bir darbe kuvveti iken; kronik bir yaralanma tipik olarak aynı hareketi tekrar tekrar yapmaktan kaynaklanır. Bazen aşırı kullanım yaralanmaları, dokuları ve eklemleri bozabilir ve akut bir yaralanma için zemin hazırlayabilir.

Spor Yaralanması Nasıl Teşhis Edilir?

Bir spor yaralanmasını teşhis etmek için, hekim fiziksel bir muayene yapar. Ne olduğu ve hangi belirtilerin var olduğu hakkında sorular sorulur. Yaralanmanın türüne ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak hekim görüntüleme testleri isteyebilir. Bir röntgen, CT taraması veya MRI, vücudunuzdaki yapıların durumunu ortaya çıkaracaktır, ve bu görüntüler spesifik yaralanmanızın anlaşılmasına, teşhis ve tedavi edilmesine yardımcı olacaktır.

Spor Yaralanmasının Tedavisi

Yaralanmanın türüne bağlıdır, ancak çok büyük olmayan yaralanmalarda genellikle ilk yardım olarak en geçerli yöntem “RICE”dir. Bu da; dinlenme, soğuk mobilizasyon, kompresyon, elevasyon şeklindedir. Evde dinlendirilerek, buz uygulayarak, sararak ve bölgeyi yükselterek fayda görülebilir. Daha ciddi yaralanmalar için, bir sağlık kuruluşuna başvurmanız ve rehabilitasyon için fizik tedavi görmeniz gerekebilir. Alçı, atel veya korse takmanız istenebilir. Bazı durumlarda ameliyat dahi gerekebilir. Yaralanmaya neden olan spora veya aktiviteye devam etmeden önce genellikle egzersiz ve diğer terapi türlerini içeren bir rehabilitasyon programı önerilir.

Spor Yaralanmaları Riskini Nasıl Azaltabilirsiniz?

Spor yaralanmalarını önlemeye yardımcı birçok yol vardır:

Daha az tehlikeli olan sporları ve aktiviteleri seçin,
Yıl boyunca aynı sporu veya aktiviteyi yapmayın (bu özellikle çocuklar için önemli),
Karma rutinler oluşturun (vücudun kardiyovasküler (aerobik) egzersiz, direnç egzersizi (kuvvet antrenmanı yada ağırlık antrenmanı) ve esneklik kombinasyonuna ihtiyacı vardır),
Herhangi bir egzersizden önce, egzersiz sırasında ve sonrasında bol bol su için,
Doğru tekniği öğrenin ve her zaman bunu kullanın,
Vücudunuzu dinleyin ve fazla ileri gitmeyin. Yorulduğunuzda dinlenin. Doğru hissetmediğiniz herhangi bir aktiviteyi durdurun,
Yavaş başlayın ve yavaş yavaş ilerletin (örneğin, yürüyüşle başlayın ve bir yarışa girmeden önce koşuya geçin),
Her antrenmandan önce ve sonra gerinme hareketi yapın (ısınma ve soğuma haraketleri),
Uygun ayakkabı giyin ve güvenli ekipmanlar kullanın ve her zaman iyi durumda olduklarından emin olun.

Spor Yaralanmanız Hakkında Hekiminize Ne Tür Sorular Sorabilirsiniz?

Hangi tedavilere ihtiyacım var?
Isı, buz veya her ikisini de uygulamalı mıyım?
Ağrı kesici almalı mıyım? Ne kadar ve ne sıklıkta?
İyileşme ne kadar sürer?
Yaralanan bölge normale döner mi?
Spor ve diğer fiziksel aktivitelere ne zaman tekrar katılabilirim?
Fizik tedaviye ihtiyacım var mı?
Yeniden yaralanmayı önlemek için ne yapabilirim?

Ortopedi ve Travmatoloji

Spor Yaralanmaları